F klavyenin mucidi, Uluslararası Bilgi İşlem ve İletişim Federasyonu (INTERSTENO) Türkiye Temsilciliği Onursal Başkanı Dr. İhsan Sıtkı Yener 91 yaşında vefat etti.

INTERSTENO Türk Grubu Başkanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, F klavye duayeni Yener'in 91 yaşında Hakk'ın rahmetine kavuştuğu belirtildi.

Yener'in cenazesinin, pazar günü ikindi vakti Şişli Camisi'nde kılınacak cenaze namazının ardından Ayazağa Mezarlığı'nda toprağa verileceği aktarılan açıklamada, şunlar kaydedildi:

"İhsan Yener hocamız, kendisini F klavyeye adamış, binlerce öğrenci, yüzlerce öğretmen ve onlarca dünya şampiyonu yetiştirmiştir. 1955 yılında Türk dili ve alfabesine en uygun olan F klavyeyi icat ederek, klavyenin on parmakla, bakmadan bilimsel olarak kullanılması metodunu geliştirmiş ve Türkiye'ye armağan etmiştir. Hocamız, yazım teknolojileri alanında dünyadaki en büyük meslek kuruluşu olan ve Birleşmiş Milletler bünyesinde faaliyet gösteren INTERSTENO'ya 5 Mayıs 1957 tarihinde Türkiye'nin katılmasını sağlamış ve yıllarca bu kuruluşun Türkiye Temsilciliğini / Merkez Komitesi Üyeliğini yürütmüştür. İhsan Yener, daha sonra bu kuruluşun Onursal Başkanlığına atanmıştır.

91 yıllık ömrünü F klavyeye ve on parmakla bakmadan bilimsel yazma metoduna adamış değerli İhsan Yener hocamızın vefatı, yetiştirdiği bizleri derinden sarsmış olup tüm camiamıza, kederli ailesine ve Türk Milletine başsağlığı dileriz. Allah rahmet eylesin, mekanı cennet olsun."

Türkiye'ye 80'i aşkın altın madalya kazandırdı

INTERSTENO Türkiye Temsilcisi Seçkin Köse, yardımcılığını yaptığı Dr. Yener'in, uluslararası bilgisayar klavye yarışmalarında Türkiye'ye 80'in üzerinde madalya kazandırdığını belirterek, şunları söyledi:

"İhsan hocamızın hayatı, tüm çalışması F klavye olmuştur. İki yılda bir yurt dışında yapılan bilgisayar klavye yarışmalarında ve internet üzerinden her yıl düzenlenen Dünya Bilgisayar Klavye Şampiyonasında Türkiye'nin elde ettiği 80'i aşkın altın madalyaya vesile olmuştur. F klavyeyi icat edip geliştirerek millileştirmiş ve bu alanda dünya çapında büyük başarılar elde etmemizi sağlamıştır. Yerini doldurmamız mümkün olmayacak ama F klavyenin gelişmesine katkı sunmaya biz devam edeceğiz."

En bilimsel klavye

Türkçe için özel olarak geliştirilmiş bir klavye çeşidi olan F klavye, 20 Ekim 1955 tarihinde Bakanlıklararası Standardizasyon Komitesi tarafından onaylanmış ve bu tarihten itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

Türkçe için ideal bir klavye çalışmalarına başlayan ilk isim, bu çalışmaları Millî Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içinde gerçekleştiren daktilo öğretmeni İhsan Sıtkı Yener'di. Bu sıralarda Ankara Üniversitesi ile New York Üniversitesi arasındaki işbirliği anlaşması çerçevesinde Türkiye'ye gelen Anthony R. Lanza ile Edwark Tutark Jr. de bu çalışmalara dahil oldu. New York Üniversitesi'nden gelen ekip yaptığı çalışmaları, finansmanlarını sağlayan Uluslararası İşbirliği İdaresi için yazdığı raporda özetledi. II. Dünya Savaşı sonrasında, Amerika Birleşik Devletleri tarafından on altı ülkeye ekonomik destek sağlamayı öngören Marshall Planı çerçevesinde ülkenin yapacağı yardımları organize eden teşkilatların amacı, ekonomik yönden Türkiye'yi ileri götürecek projeleri desteklemekti. Hazırlanan rapora göre Türkçe yazıma uygun bir klavyenin geliştirilmesi ve bunun standart olarak kullanılması durumunda yılda 43.500 Türk lirası tasarruf edilecekti. Bu klavyenin oluşturulması için kurulan iki komisyondan ilki Türkçedeki harf sıklıkları ve ardışıklıkları, ikincisi ise parmakların fiziksel özelliklerini inceleyerek dizilimi konusunda çalıştı.

2017'de kamuda Q klavye kalmayacak

Çalışmalar sonucunda hazırlanan klavye önce Devlet Malzeme Ofisine sunuldu. 20 Ekim 1955'te ise Bakanlıklararası Standardizasyon Komitesince bu klavye onandı. Türkiye'deki tüm daktilo makinelerinin Milli Klavye'ye dönüştürülmesi, 1963 yılında Gümrükler Kanunu'na eklenmesi ve 1974 yılında Türk Standartları Enstitüsü tarafından "zorunlu standart" olarak onanmasıyla kesinleşti. Yıllar süren çabalara karşın Q klavye karşısında yaygın kullanılır hâle gelmedi. 10 Aralık 2013'te Başbakanlık tarafından Resmî Gazete'de yayımlanan bir genelgede, Türkçeye en uygun klavye olmasından ötürü F klavyenin kamu kurum ve kuruluşlarında yaygınlaştırılması için talimat verilerek, kamu kurum ve kuruluşlarında 2017 yılı sonuna kadar klavyelelerin F klavyeye dönüştürülmesinin sağlanacağını bildirdi.

1957 yılından bu yana yapılan ve Türkiye'nin katıldığı uluslararası klavye ile hızlı yazma yarışmalarında, f klavye ile 25 rekor ve 59 dünya şampiyonluğu elde edildi.

Q Klavye ile kıyaslama

F klavye, Türkçe için özel olarak geliştirilmiş bir klavye olduğundan Türkçe bir metni bu klavyede yazmak, Q klavyede yazmaktan çok daha kısa sürer. F klavyede Türkçede çok kullanılan harfler parmaklara daha uygun yerlere yerleştirilmiştir. Art arda gelen harflerin yazım hızı da farklı parmaklara dağılımı daha iyi olduğundan standart Q klavyeye göre daha yüksektir. Q klavyede hızlı yazılamamasının temel nedeni bu klavyenin İngilizceye özel hazırlanmış olması değil, daktilonun harf çubuklarının hızlı yazmada sıkışmaması için tasarlanmış olmasıdır. Ayrıca, parmakların klavyede harften harfe geçerken kaybettiği zamana ilişkin yapılan simülasyonlarda, F klavyenin Q klavyeden ortalama %11 daha hızlı olduğu saptanmıştır. Yine aynı araştırmada, günümüz Türkçesine göre F klavyede birkaç tuşun yeri hafifçe değiştirilirse Q klavyeye göre %46 daha çabuk yazılabileceği de görülmüştür.

Türk Alfabesinde resmi olarak bulunmadığı halde W, Q ve X harfleri tıpkı Q klavyede olduğu gibi F Klavyede de bulunur. Ancak İngilizce için bile uygun olmayan Q klavyeye İngilizcede olmayıp Türkçede olan Ü, Ğ, İ, Ş, Ç ve Ö klavyenin sağına rastgele eklenerek Türkçenin uygunluğuna tamamen uzak hale getirilmiştir.

Q klavye yaygınlığı nedeniyle en evrensel klavye olarak kabul edilirken, F klavye ise Birleşmiş Milletler tarafından "en bilimsel klavye" olarak kabul edilmiştir.

"Q klavyeye alıştım"

Türkçeye en uygun klavye olan F klavye, uzun çalışmalardan sonra daktilolarda hem kolay hem de hızlı ve hatasız yazmak amacıyla üretilmiştir. Türkçede çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan harfler kolay ulaşılabilecek yerlere yerleştirilerek, Türkçedeki harflerin kullanılma oranları, ünlü-ünsüz ses ilişkileri, hece ve söz yapısı, parmakların kuvvet, yetenek ve işleklikleri göz önünde bulundurularak üretilen F klavye, bu özellikleri bakımından Türkçeye uydurulmuş "Q klavye'den" çok daha uygun görülmektedir.

Yaklaşık 30 bin Türkçe sözcüğün ölçü alındığı bir araştırmada, "a" harfi 26 bin 323, "e" harfi 16 bin 308, "k" harfi 13 bin 542, "i" harfi 13 bin 384, "m" harfi 11 bin 263, "l" harfi 10 bin 496, "t" harfi 9 bin 669, "r" harfi 8 bin 698 kez geçtiği belirlenmiştir. Bu oran göz önünde bulundurularak söz konusu harfler, en uygun yerlere yerleştirilerek F klavye oluşturulmuştur. Q klavyede ise Türkçede en çok kullanılan harfler klavyenin en uzak köşelerine dağıtılmış durumdadır. Buna karşılık, Türkçedeki 30 bin sözcükte yalnızca 125 defa geçen ve en az kullanılan harf olan "j" harfi, Q klavyede en uygun yere konulmuştur. F klavyede bu harfin yerinde Türkçede en fazla kullanılan ünsüz olan "k" harfi bulunmaktadır.

Serçe ve yüzük parmakları elimizin en "afonksiyonel" parmakları olmasına karşın Türkçede en fazla kullanılan harflerden biri olan "a", Q klavyede sol serçe parmağa denk gelmektedir. Yine Q klavyede, Türkçede en az kullanılan harflerden biri olan "j", elin en aktif parmağı olan sağ işaret parmağına denk gelmektedir.

Türkçede genel olarak sessiz harfler ve sesli harfler, sözcük içinde hemen hemen eşit sayıda bulunduğu için, F klavye bu harfleri her iki ele de eşit miktarda dağıtır. Harflerin bu şekilde dağıtımı yorulmadan saatlerce yazı yazılabilmesine olanak sağlamaktadır. Her iki elimizin en çok çalışan 6 parmağı ile yazmış olduğumuz tuşlara denk gelen harfleri yüzde 45 oranında kullanmak varken, daha zor ve yavaş yazmaya neden olan İngilizlerin Q klavyesini tercih etmek anlamlı görünmemektedir. "Q klayveye alıştım, F klavyede zorlanıyorum" diyenlere F klavyeye yıllarca kullandıkları Q klavyeden daha kısa sürede alışacağı belirtilmektedir.