Kültür ve Turizm Bakanlığının Ankara’nın tarihî ve kültürel değerlerini tüm dünyaya tanıtmak amacıyla gerçekleştirdiği “Başkent Kültür Yolu Festivali” kapsamında Yunus Emre Enstitüsünün Ulus binasında “Türk Dili Tarihi” sergisi açıldı. 28 Mayıs 2022 tarihinde kapılarını açan sergide Türk dilinin, dünyanın en eski uygarlıklarından biri olan Sümerlerden kalan kil tabletlerdeki izlerinden eski Türk devletlerine uzanan kadim yolculuğu gözler önüne seriliyor.

Türkçe ile Sümerce arasındaki ortak kelimeler, en az 5 bin 500 yıl önce Türkçenin var olduğunu gösterir. Türkçenin tarihi dünya dillerinin çoğundan eskidir. Modern dünya dillerinin çoğu yokken Türkçe vardı. Tarihin çok eski dönemlerinde yazı dili hâline gelen Türkçe; MÖ 3 bin 500’lerde Sümerce tabletlerle, MÖ 800’lerde Sakalara ait Esik Kurganı’ndaki gümüş kadehlerden birisinin üzerindeki 24 harflik yazı ve Alp Er Tonga destanıyla, MÖ 200’lerde Hun dönemi kişi adlarıyla, MS 500’lerde Köktürk bengi taşlarıyla, MS 700’lerde Uygur metinleriyle, MS 900’lerde Karahanlı metinleriyle Türk milletinin düşünce sistemini ve kültürünü günümüze taşıyan yegâne araçtır.

Türklerin farklı coğrafyalara göç etmeleri, çeşitli sebeplerle sürekli yer değiştirmeleri dünya milletleri arasında büyük bir etkileşime sebep olmuş, Türk kültürüyle birlikte Türk dili de gelişmiştir. Mesela, İslamiyetle birlikte Arapçadan pek çok kelime alan Türkçe aynı zamanda Arap lehçelerine de pek çok kelime vermiştir. İşte bu farklı mekân ve zamanlarda hem farklı kültürleri besleyen hem de onlardan beslenen Türkçe üzerinden Türk’ü ve Türk’ün ürettiği maddi ve manevi değerlerin bütününü anlamak mümkündür. Günümüzde 12 milyon kilometrekarelik bir alanda Bosna’dan Çin seddine kadar yaklaşık 250 milyon kişiyi bir arada tutan Türkçe, aynı zamanda dünyanın en çok konuşulan 5. dilidir. Günümüzde teknolojik imkânların da gelişmesiyle Türkçe, tarihinde en fazla eser verilen altın çağını yaşamaktadır.     

Kültür ve Turizm Bakanlığının, Ankara'nın tarihî ve kültürel değerlerine uluslararası ölçekte dikkat çekmek amacıyla hayata geçirdiği “Başkent Kültür Yolu Festivali” kapsamında başlangıçtan günümüze kadar bütün bir “Türk Dili Tarihi”ni içeren sergi, 28 Mayıs 2022 Cumartesi günü Enstitümüzün tarihî Ulus binasında ziyarete açıldı. Sergi genel olarak “Türk Dili Zaman Çizelgesi”, “Bilge Kağan, Köl Tigin ve Tonyukuk Yazıtlarının Kopyaları” ve “Türk Dili Tarihi Görselleri”ni içeren üç ana bölümden oluşuyor.

ALTAY DİL BİRLİĞİNDEN GÜNÜMÜZE TÜRK DİLİ ZAMAN ÇİZELGESİ

Prof. Dr. Feyzi Ersoy tarafından hazırlanan “Türk Dili Zaman Çizelgesi” ile 5 metrekarelik bir alanda Türkçenin tarihî gelişimi bir bütün olarak gösteriliyor. Türk dilinin tarihî seyrini özet bir şekilde gösteren bu tabloda, Türkçenin geçirdiği dönemler, Altay Dil Birliği zamanından günümüze kadar bazı önemli dil verileri ile birlikte sunuluyor.

Prof. Dr. Erhan Aydın ve Prof. Dr. Şaban Doğan’ın bilimsel danışmanlığında Süleyman Aydın, Turgut Türker, Mahmut E. Sevilay ve Belgin E. Dursun tarafından 1/1.5 ölçekte ve üç boyutlu olarak hazırlanan  “Bilge Kağan, Köl Tigin ve Tonyukuk Yazıtlarının Kopyaları” orijinal metinlere bütün olarak yer verilmiş olması sebebiyle Türkçenin en hacimli ilk yazılı metinleri hakkında fikir vermesi bakımından önem taşıyor. Üç yazıtın önünde, öldürülen düşmanları simgeleyen ve yontulmuş heykellerden oluşan dört “balbal” yer almaktadır. Orijinalleri bugün Moğolistan’da bulunan üç büyük bengi taş, ziyaretçilerine asıllarını aratmadan Köktürk döneminin kapılarını açıyor.

Türk Dili Tarihi sergisinin üçüncü bölümü, Prof. Dr. Feyzi Ersoy tarafından hazırlanmış olan “Türk Dili Tarihi Görselleri”dir.  Bu bölümde “80x180” santimetre büyüklüğünde 45 levha yer alıyor. Levhalarda Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri, Sümer-Türk, Saka-Türk, Hun-Türk İlişkileri ile Köktürk, Bulgar, Uygur, Karahanlılar, Harezm, Kıpçak, Çağatay, Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı dönemindeki başlıca yazar ve eserler hakkında bilgi ve görseller bulunuyor. Bu bölümde ayrıca, Türklerin tarih boyunca en çok kullandığı 5 alfabe olan Köktürk, Uygur, Arap, Kiril ve Latin harfleri hakkında Türkçe ve İngilizce bilgiler içeren 5 levha da yer alıyor.

ZİYARETÇİLERE ANLAMLI SÜRPRİZ

Ulus’ta, Yunus Emre Enstitüsü bahçesinde, Türk dili tarihinde kısa bir zaman yolcuğuna çıkarak özel olarak hazırlanmış olan “Türk Dili Tarihi El Kitapçığı”ndan edinip adınızın ve soyadınızın Köktürk harfleriyle yazıldığı Tonyukuk fotoğrafından hatıra olarak almaya ne dersiniz? Gerçek manada bir dünya dili olan Türkçemizin tarih boyunca geçirdiği evreleri ve dilimizin önemli örneklerinden parçaları görmek isteyen herkesi 12 Haziran tarihine kadar sergimize bekliyoruz.